Interview met Niklas Natt och Dag
Niklas Natt och Dag, de bejubelde auteur van de roman ‘1793’, was enkele dagen in Nederland. In Zweden is zijn boek bestempeld als het debuut van het jaar. Inmiddels verschijnt het in 30 landen. Hierbij wil ik uitgeverij Prometheus bedanken voor de uitnodiging om deze bijzondere schrijver te interviewen. We bevinden ons in het Ambassade hotel te Amsterdam. De voertaal is Engels.
Roelant: “Een opvallende quote uit uw boek is de zin: ‘In de loop der tijd wordt hij zich ook bewust van iets anders wat hij nooit had kunnen vermoeden. Dat er ergere dingen zijn dan klappen krijgen en dat eenzaamheid een van die dingen is.’ Was u eenzaam als kind?”
Niklas: “De eerste zeven jaar van mijn leven ben ik opgevoed samen met een halfbroer, die negen jaar ouder was. Daar kreeg ik geregeld klappen van. Toen mijn ouders uit elkaar gingen, was ik enig overgebleven kind. Ik was best een angstig kind. Ik was bang voor het donker. Bang voor geesten en spoken. Bang ook om alleen achter gelaten te worden. Verlatingsangst. Sinds kort heb ik zelf een gezin met twee zoontjes van twee en vier. Zij zullen nooit alleen zijn.”
“Het ironische van die eenzame kindertijd is dat ik daardoor wel heel veel heb gelezen, wat uiteindelijk heeft geresulteerd in het schrijven van dit boek. Dat was het voordeel van al die eenzaamheid. Ik herinner me uit mijn jeugd die eindeloze vakanties waar ik niemand had om mee te spelen. ‘Ga je Donald Duck maar weer lezen’, kreeg ik dan te horen. Dat deed ik dan voor de 150-ste keer. Dat is ook meteen het magische van boeken: ze staan altijd voor je klaar. Die imaginaire wereld maak je van jezelf. Dat is fascinerend. Ik sta voor de taak om mijn eigen kinderen zover te krijgen dat ze later ook gaan lezen in plaats van al die computerspelletjes te doen. Mijn vrouw en ik lezen ze uitgebreid voor. Een moeilijk moment zal komen als ze op een dag beseffen dat ze al dat alfabet en al die moeilijke woorden niet hoeven te kunnen als ze zo’n game gaan doen. Dat is gemakkelijk en grappig vanaf het begin zonder dat je daar al die moeite vooraf voor hoeft te doen. Lezen heeft nu eenmaal een drempel. Daar moet je overheen komen, maar dan is het fijn.”
“Mijn boek, 1793, is lastig in een hokje te plaatsen. Het is tegelijkertijd een historische roman en een crime story. Ik was eerst een beetje bang dat het teveel historisch zou zijn voor een thriller en tegelijkertijd te veel crime fiction voor een historische roman. [we lachen beide] Uit de reacties van pers en publiek blijkt dat ik me daar geen zorgen over hoef te maken. Voor je boek gepubliceerd is, staat iedereen aan jouw kant en roept hoe goed het wel niet is. Maar als het eenmaal in print is, moet je het helemaal loslaten. Iedereen kan er iets over zeggen. Je kunt dan niks meer doen; niet meer zeggen dat ze het verkeerd begrepen hebben of zoiets.”
Roelant: “U hebt eens gezegd dat de mensheid bestaat uit domme en egoïstische mensen.”
Niklas: “Ja, dat klopt. Mijzelf niet uitgezonderd! Met name tot mijn 20-ste was ik niet anders.”
Roelant: “Nu zou je kunnen zeggen dat er voor het eerste punt, de domheid, er scholen bestaan, en voor het tweede punt, het egoïsme, zijn er religies.”
Niklas: “In mijn boek komt inderdaad school niet ter sprake. In die tijd was dat er voor het gewone volk ook niet. Voor de adel waren er privé leraren. Maar voor de gewone man en vrouw was dat er gewoon niet. Hooguit dat ze iets over de bijbel hoorden. Helaas zie je dat het schoolsysteem in Zweden tegenwoordig kwalitatief achteruit holt. Een tijd lang behoorde ons systeem tot de beste van de wereld. Maar daar is een groot verval gaande. Angstig om te beseffen dat die generatie op een dag de wereld en de macht zullen erven. Zonder goede opleiding dus. De algehele tendens is dat tegenwoordig niet meer de leraren vertellen en gaan uitleggen hoe het zit, maar dat de leerlingen zelf de feiten moeten ontdekken en analyseren. Dat werkt dus niet, want studenten zijn van nature lui. Ze willen gewoon leukere dingen doen dan leren. De leraar moet tegenwoordig de leerlingen respecteren en niet autoritair optreden. Maar ik beschouw feiten als de enige manier om dingen te leren. Op die leeftijd kun je echt niet zelf feiten analyseren. Ik kon het zelf ook niet. Ik was ook een gewone idioot in mijn jeugd. Zeker tot ik een jaar of 20 was. Pas daarna kon ik me dingen uit mijn schooltijd herinneren en in een breder verband plaatsen. Toen kon ik nadenken over hoe dingen tot stand kwamen en kreeg ik een eigen mening over bepaalde zaken. Maar om zover te komen, moet je wel eerst bepaalde basisfeiten en vaardigheden aangeleerd krijgen.”
“Wat betreft het tweede punt, het geloof als middel tegen het egoïsme. Tja, het geloof was een groot goed. Het hield de zaken bij elkaar. Ik ben zelf Atheïst en geloof niet in God. In de tijd waarin mijn boek zich afspeelt, stellen steeds meer mensen vragen over het Godsbesef. Het is de tijd van de verlichting, van de filosofen. Die zochten naar iets anders. Tot die tijd kon je elke diepere vraag beantwoorden met: het is de wil van God. En als je dat niet geloofde, kwam je op de brandstapel terecht. Daar kwam langzaam een einde aan. Frankrijk was de grote voortrekker in die beweging van verlichting. Toen na de Franse revolutie zelfs de Koning en later ook de Koningin op het schavot belandden, vreesde de Koning van Zweden, Gustav, voor zijn hachje. Hij begon een uitgebreid netwerk van spionnen in te zetten. Dat heb ik in mijn boek verwerkt. Allemaal historisch!”
“Mensen zijn stom en egoïstisch en ik ben zelf net zo. Terwijl ik mijn boek schreef, dacht ik alleen maar: als ik het maar gepubliceerd zou krijgen; dat zou geweldig zijn. Verder hoef ik niets meer in het leven. En dan wordt je boek gepubliceerd. Vervolgens wil je dat je boek echt succesvol wordt. En als het dat wordt wil je daarna ook dat de critici het goed ontvangen. Een stapje verder wil je dat je boek nóg succesvoller wordt. Zo zie je dat de utopie van gisteren erg snel overgaat in de status quo van vandaag. En dan wil je meer. En dat is de reden dat deze planeet is zoals hij is. We willen altijd meer en meer omdat we egoïstisch en stom zijn en het grote geheel niet kunnen zien. Als mensen eerder zouden beseffen wat ze hebben en daarmee tevreden zouden zijn, zou dat veel ellende kunnen voorkomen op de wereld.”
Roelant: “Een algehele tendens in de Scandinavische misdaadliteratuur is het alcoholisme. In jouw boek is dat niet anders. Het overmatig drankgebruik spat van alle pagina’s af.”
Niklas: “Ja, dat klopt. Zweden zit in de zogenaamde wodka golf. De Zweedse manier van drinken is binge-drinking. Door de week, als er gewerkt wordt, valt het mee, maar op vrijdag begin je zo’n 14 bier en een fles wodka te drinken en ben je het weekend helemaal van de wereld. Dat escaleert. In de tijd van 1793 was dat al zo. De dichter Carl Michael Bellman heeft daar in die periode al veel over geschreven. Ik laat in mijn boek ook een van de personages daar iets over zeggen: ‘Ik vind geen vreugde in dronkenschap, maar het is te verkiezen boven nuchterheid.’ Zelf ben ik nu al bijna 15 jaar nuchter. Ik heb hetzelfde probleem als alle Zweden realiseerde ik me. Ik ging ook altijd helemaal out. Wanneer ik ’s ochtends wakker werd, waren er zeker vijf á zes uur weg. Compleet uit mijn herinnering. Waarschijnlijk gevuld met de ergste shit die je je kunt voorstellen. Dan moest ik anderen opbellen om te vragen wat er gebeurd was. Dan kwamen er verhalen van op de tafel dansen en vechten met wie dan ook. Dan vroeg ik me af of ik mijn verontschuldigingen aan iemand moest aanbieden. Dat ging mijn hele studenten tijd zo door tot ik me realiseerde dat dat zo niet door kon gaan. Je verdooft jezelf maar bereikt verder niks. Ik sta nu al 15 jaar ‘droog’. In de tijd van ‘1793’ was de dronkenschap al een groot probleem. Het was ook vaak het enige lichtpuntje in een verschrikkelijke wereld. Als je dronken bent, voel je jezelf goed. Dat is de reden van de populariteit van alcoholmisbruik. Maar het veroorzaakte ook veel sterfgevallen in die tijd.”
Roelant: “Op een andere plek in het boek laat je een personage het volgende zeggen: ‘Niemand wordt misdadiger zonder eerst slachtoffer te zijn geweest.’ Dat is ook jouw privé overtuiging?”
Niklas: “Ja, zeker. Nu ik zelf kinderen heb, word ik me van dat principe nog sterker bewust. Wanneer ik boos word, ga ik met dingen gooien. Dan smijt ik iets tegen de muur bijvoorbeeld. Als ouder word je natuurlijk weleens boos op je kind. Je hebt die nacht maar drie uur geslapen en je kind probeert je op allerlei manieren uit. Dan kun je boos worden. Dan gooi ik iets tegen de muur. Op zich is dat goed. Niemand raakt gewond en achteraf kan ik dan tot rust komen. Op een gegeven moment merkte ik dat mijn oudste zoon ook begon met dingen te gooien. Toen kwam het besef dat ik hem dat had geleerd. Dat dat een normale gang van zaken was als je kwaad werd. Ik begreep dat ik een beter voorbeeld moest zijn voor hem. Niet meer met dingen gooien, maar kalm blijven. Dat is waar het eigenlijk om gaat. Als je wilt dat jouw kind een monster is, wees dan gemeen tegen het kind; behandel hem slecht en maak hem bang en ongelukkig. Dan zal dat kind later ook andere mensen bang en ongelukkig maken.”
Roelant: “Aan het eind van het boek staat de hoofdpersoon voor een groot moreel dilemma. Ik moest daarbij denken aan het boek van Leif Persson ‘Het laatste Woord’.”
Niklas: “Grappig dat je die naam noemt. Ik heb dat boek pas 4 weken geleden gelezen, maar ik begrijp wat je bedoelt. Het is een buitengewoon spannend boek, terwijl er nauwelijks iets in gebeurt. Ik was verbijsterd hoe Persson dat geflikt had. Om ook zo’n effect te bereiken, had ik een heel scala aan gebeurtenissen en actie nodig. [we lachen uitgebreid] Leif Persson is in Zweden een grote media bekendheid. Hij heeft zijn eigen TV-show waarin hij crime boeken bespreekt. Toen mijn boek uitkwam was dat in een kleine oplage, zo’n 2000 stuks. De verkoop verliep redelijk, maar niet spectaculair. Toen kwam het onder de aandacht van Leif Persson. Hij besprak het boek zeer lovend in zijn rubriek en meteen daarna vlogen de verkoopcijfers omhoog. Ik ben hem zeer dankbaar. Binnenkort ga ik hem voor het eerst ontmoeten en de hand schudden. Dan kan ik hem bedanken voor de enorme boost die hij mijn carrière gegeven heeft.’
Dank aan Niklas Natt och Dag voor dit bijzonder interessante interview.
